 |
|
|
 |
|
LİF ve LİF ÇEŞİTLERİ :
Tekstil yapılarının temel unsurunu teşkil eden lifler, tahmin edildikleri kaynakların türlerine göre isimlerle anılır. Yün lifi, keten lifi, sentetik lif gibi. Elde edilmiş şekillerine göre ise iki ana gurupta tamamlandıkları görülür.
DOĞAL LİFLER
İsminden de anlaşılacağı üzere tabiatta hazır halde bulunan liflerdir. Temin edildikleri kaynaklara göre üç gurupta toplanırlar. Bitkisel Lifler ( Pamuk, Keten, Kenevir, Jüt vs. )< Çok bükümlü ipek ipliği ( Organsin ) diye tanınır. Ham ipek sert ve mattır. Pişirildikten sonra parlaklık yumuşaklık ve akıcılık kazanır.
PAMUK İPLİĞİ
Pamuk bitkisinin kapsülünde ki ( koza ) tohumlarından alınan elyafların işlenmesi ile elde edilen pamuk iplikleri çok yaygın olarak kullanılır. Sıcak ve rutubetli iklimde yetiştirilir. Elyaf uzunlukları 15-50 mm arsındadır. Pamuk ipliklerinin daha mukavemetli olması istendiğinde südkosit ile merserizasyon işlemi yapılır. Pamuk ipliği lif özelliklerine göre, genellikle üç sistemde sınıflandırılır. Penye İpekçiliği ( ince ve uzun liflerden oluşur. ) Kadre İpekçiliği ( kalın ve kısa liflerden oluşur. ) Vigoine iplikçiliği ( karde ve penye iplik artıklarından yapılır. )Pamuk ipliği oluşum özelliklerine göre, genellikle sistemde sınıflandırılır. Rink iplik ( Klasık iğ sistemi ile bükülerek oluşur). open-end iplik (Hava basıncıile liflere tur verilir)
KETEN İPLİĞİ
Keten ilk çağlardan beri yerleşik toplumlarca bilinir. Keten elyafı bitkinin sapından elde edilir. 55-90 cm uzunluğundaki elyaflar parlak, sağlam, dayanıklı, değişik kalınlıkta açık sarı veya gümüşi renktedir. Bitki sapındaki elyaf demetçiklerini zedelemeden çıkarmak için saplar çürütülür. Çürütülen saplar kurutulur. Sert kısımlar kırılır, kırılan odunsu parçalar sıyrılır ve taranarak elyaf demetleri temizlenir. İplik yapımına hazırlanır. Mukavemetlidir, elastikiyeti azdır. Tabii bir parlaklığı vardır. Çabuk buruşur. Soğuk bir tutumu vardır. İyi kasarlanmış ise rengi kar gibi beyazdır.
VİSKOZ İPEĞİ; ( FLOŞ, Stapel olarak vizkon )
Viskoz ipeği ve viskon elde edilmesinde genellikle odun selülozü kullanılmakla beraber pamuk artıklarında kullanılabilir. Bu maddelerden % 90-94 saflıkta elde edilen % 18 lik soğuk sodyum hidroksitle muamele edildiğinde selüloz alkali, selüloza dönüşür. Daha sonra birtakım işlemlerden geçirilir ve eriyik halinde ince ve eriyik halinde ince delikli süzgeçlerden püskürtülerek flamenthaline dönüştürülür. Bu flamentler çok parlaktı r matlaştırmak için püskürtülmeden önce %2 kadar titandioksit ilavesi yapılır. Viskoz ipeği floş olarak bilinir.
Flamentler kesilerek viskon elde edilir. Viskon özellikle kendisi gibi kısa liflerden oluşan diğer elyaflara harmanlanarak bükülmeye uygundur. Floş ve viskon ipliklerinin yaş halde mukavemetleri azalir.
ASETAT İPLİĞİ
Asetat ipeği odun ve pamuk liflerden elde edilen selüloz hammaddesinin asitlendirilmesinden sonra asetil selülozun çözündürülmesi ve çözeltinin püskürtülmesi ile elde edilir.
Asetatlı kumaşlar dökümlü durur. Kolay buruşmaz. Yumaşak tutumludurlar. Şişmez, çekmez, güve yemez ve çabuk kururlar. Islak halde mukavemetleri % 30 azalır. Asetonda erirler. Bu nedenle apre ve boyamalarda bu özelliği unutulmamalıdır. Teknik işlemlerde elektrikle yüklenir. Bu nedenle antistatik madde verilir.
NAYLON İPLİĞİ
Taşkömürü ve petrol ürünlerinden elde edilir. Adipik asit ve hekzametilen diamin polikandansosyonundan, pelihekzamatelen adipaid ( naylon 6.6 ) elde edilir. Diğer yapay elyaflar gibi düzelerden akıtılır. Mukavemeti ve elastikiyeti diğer tekstil ipliklerine nazaran daha fazladır. İpekten sağlam olmasına rağmen daha hafiftir. Kuru halde iken daha mukavemetlidir. Çok az su şeker ve çok çabuk kurur. Haşerat, bakteri ve güve tesir etmez. Elektriği iletmez
AKRİLİK ( ORLON )
Orlon akrilonitril den oluşmuş bir polimerdir ve polimerizasyon yolu ile elde edilir. Orlon piyasada çeşitli isimler altinda bulunur. Bunlardan; Ştapel 81 tipi orlon oldukça mukavemetlidir. Kuru halde iken 5 gr / denye, yaş halde iken 4.8 gr / denye ortalama mukavemete sahiptir. Uzama oranida oldukça yüksektir. Kuru durumda % 17, yaş durumda % 16 oraninda uzama gösterir. Bunu orjinali kopolimerlerden oluşur. Gün işigi ve radyasyona oldukça dayaniklidir. Ştapel 42 tipi orlonun oryantasyonu çok kuvvetli degildir. Bu nedenle mukavemeti 81 tip flament lifi kadar, uzama orani ise % 28 dir. Genel mukavemeti ve kimyasal maddelere karşi dayanikliligi yüksek degildir. Örgü işleri yapimina elverişlidir. Yünle kariştirilarak kullanilir. Ştapel 39 tipi orlon dah çok strayangan yün iplik sisteminde kullanilmaya elverişli bir liftir. Battaniye yapiminda geniş çapta kullanilmaktadir.
Ştapel 37 tipi orlon, kaba ştapel tipi lif olup daha çok kilim ve hali yapiminda kullanilir.
Flament 72 tipi orlon, ince bir flament tipi olup ( ortalama 1.5 denye ) iyi bir beyazlığa sahiptir. İnceliği ve tutumunu yumuşaklığı bu life kullanma alanında ayrıcalık sağlar. Orlonun genel kullanım alanları; sportif kumaşlar şort ve kostümlükler erkek ve kadın giysileri perdelikler döşemeliklerdir. Diğer sentetik veya tabii liflerle bilhassa yünle karıştırılarak kullanılırlar. En önemli özelliği ise termoplastikleşme ( sıcaklık karşısında katılaşma ) özelliğidir.
POLYESTER İPLİĞİ ( TERİLEN )
Bugün poliester lifleri bir çok ülkede üretilmektedir. Bunlar önce İngiltere de " "Terylene " sonra ABD de " Dacron " diye adlandırmışlardır. Çeşitli ticari isimlerle anılırken " polyester lifleri " diye adlandırmışlardır. Lif üretiminde kullanılan temel maddelerden biri de etilen glikoldur. Diğeri ise, duruma göre veya doğrudan doğruya terefalik asit, ya da bunun bir türevi olan dinetil tereftalik asit, ya da bunun türevi olan dinetil teraftalattır.
Gün ışığından etkilenemez ancak uzun süre ışıkta kalırsa, özellikle ultraviyole ışığından zarar görebilir. Terilen her türlü giyim eşyası yapımında kullanılabilir. Çünkü bu lifler deriyi tahriş etmez Alerjik durum yaratmaz. Tek başına, yün, pamuk ve keten gibi doğal liflerle karışık olarak kullanılır. Ayrıca tül, tafta, saten, organze,...vs. çeşitli kumaş ve dokumalar yapilir. Yine terilen lifi; çeşitli balik aglari, perdeler, yer döşemeleri, özellik ilmeli ve tüylü halılarda, transmisyon kayışlarında, kemerlerde, yangın hortumu yapımında, urgan, ağ ve yelken bezi yapımında, dolgu maddesi olarak yatak ve mobilyalarda, dikiş ipliği yapımında kullanılır.
POLYESTERİN ÖZELLİKLERİ VE KULLANILAN YERLER
Polyester liflerinin enine kesitleri genellikle yuvarlaktır. Özel amaçlarla üretilen bazı liflerin kesitleri değişik olabilir. Örneğin, trilop biçiminde olduğu gibi , poliester liflerinin üstleri pürüzsüz olup cam çubuğa benzer. Mikroskop altında renkleri, pigment içerdiklerinden lekeli ve benekli görünürler. Mukavemetleri üretim şekillerine bagli olarak degişiktir. Genellikle flament halinde olan standart poliester liflerinde kuru halde olan 4-5 gr / denye, islak halde mukavemeti degişmez. Yüksek mukavemetli liflerde ise mukavemet, yaş ve kuru hallerde 6.4-8.0 gr / denye, arasinda olur. Normal standart ştapel poliester liflerinin denye mukavemetleri flament tellerine uygundur. Bu liflerin uzama yeteneklerine gelince; standart liflerin flament ve ştapelleri de degişiktir. Genellikle standart flamentlerde uzama % 15-30, ştapel liflerde ise bu yetenek % 30-50r bükülmesinden dolayı mukavemet artacaktır.
Tek kat ipliklere ne kadar büküm verilirse verilsin dokumada çözgü olarak kullanılmazlar. Çünkü dokuma tezgahlarının titreşimine dayanamayıp gevşerler. Lifler birbiri arasından kayarak ipliğin kopmasına neden olur.
Çift kat bükülme durumunda, iki iplik birbirinin gevşemesine engel olarak lif kaymasini önlerler. Ayrica bükülü iplik bükümün üzerine kivrilarak yapar. Tek kat ipliklerin bir anda ters yönde bükülmesi üzerindeki bir gerilimi azalttigi için daha dengeli bir iplik elde edilir. Ancak geriliminden tamamen kurtulamaz. Bunu saglamak için ipligi belli bir sicaklikta, rutubetli bir yerde bir süre tutmak gerekir. Bu iş fikse kazaninda olur. Tek bir iplik kullanılarak elde edilemeyen özelliklerin, iki veya daha çok sayıda iplikler kullanılarak gerçekleştirilmeye çalışılır. Bükümün kullanılma şekli ve alanları, kullanılma amaçlarına uygun olarak oldukça değişiktir. Contined ( filament ) ipliklerde kullanılan lif, orta mukavemette ( 4-5 gr / denye ) olup kjesitleri yuvarlaktır. Bu tür ipliklere, 12-14 tur / metre arasında çok az miktarda bir büküm verilir. Söz konusu büküme " İmalatçı Bükümü " denilmektedir. Daha çok S şeklinde olan bu büküm, iplik denyesine göre değişmektedir.
|
|
|
|
